ارس رسا – با وجود قرار داشتن ۱۶ استان در حاشیه مرزها با جمعیتی بالغ بر ۴۰ میلیون نفر؛ اما عدم سرمایه گذاری های مناسب در دهه های اخیر، نبود صنایع اشتغال زا و تمرکز سرمایه گذاری ها در برخی داخل مناطق کشور باعث مهاجرت اجباری هزاران نفر به داخل کشور به امید یافتن کار و دسترسی به امکانات بهتر شده است.

توزیع نامتوازن فرصت‌ها و سرمایه گذاری های صورت گرفته در سالهای اخیر برای ایجاد صنایع و اشتغال در استان ها نه تنها باعث مهاجرت اجباری صدها هزارنفر از استان های مختلف به کلانشهرها شده است، بلکه باعث شده تا جمعیت باقی مانده در استان های کمتر برخوردار از فرصت سرمایه گذاری های موثر نیز اغلب با بیکاری بالا و نبود فرصت های شغلی مواجه باشند.

این مسئله در دهه های گذشته در مورد بیشتر استان های کشور وجود داشته،اما در مورد استان های واقع در مرزهای کشور، وضعیت بدتر است.در حال حاضر، طبق آخرین تقسیمات کشوری، ۱۲ استان کشور در مرزها قرار گرفته که دارای مرز خشکی با کشورهای همجوار است و مشکلات آنها با وجود نبود آب کافی برای کشاورزی و دامداری چندین برابر شده است.

مرزهای که دور از زیرساخت ها هستند

فقدان اشتغال پایدار و ضعف زیرساخت ها از یکسو و فاصله جغرافیایی و بُعد مسافت استان های مرزی با مرکزیت کشور باعث شده تا برخی از منطق مرزی به محل نسبتا مناسبی برای قاچاق کالا بدل شوند.

کمبود امکانات،ضعف در زیرساخت های رفاهی،توسعه نیافتگی و محدودیتِ فرصت های شغلی در استان های مرزی،موید توزیع نا متوازن و نامتعادل امکانات در این مناطق در مقایسه با کلان شهرهایی همچون تبریز،اصفهان،تهران، البرز، مشهد و… است.
مهاجرت روستاییان

در چنین بستر وشرایطی جوانان جویای کار عزم خود را برای مهاجرت جزم می کنند و برای دستیابی به کسب و کار،اشتغال و امکانات هر چه بیشتر زندگی،ساز سفر به کلان شهرها را می نوازند و یا اینکه به ناچار در دیار خود باقی می مانند و با کاستی های موجود کنار می آیند و البته عده ای نیز برای بهبود وضعیت زندگی خود به بازیگری فعال در عرصه قاچاق کالا تبدیل می شوند ،در چنین شرایطی تعریف و طراحی بازارچه های مرزی،به عنوان راهکاری برای برون رفت از وضعیت موجود موثر خواهد بود.

وضعیت اشتغال در ۱۳ تا ۱۶ استان کشور از مجموع ۳۱ استان هم اکنون وخیم است. البته قطعا منظور تمام نقاط و شهرهای استان های مرزی نیست و اشاره طائی به برخی مناطق واقع در استان های مرزی و به ویژه مناطق محروم کشور است که در اینصورت نیز وخامت بیکاری، قابل تامل است. ادامه روند بیکاری در مناطق وسیعی از مناطق مرزی کشور باعث گسترش مهاجرت اجباری به استان های برخوردار برای کار و در نتیجه خالی شدن مناطقی از کشور از جمعیت و زندگی و در نقطه مقابل تمرکز شدید در دیگر مناطق مانند تهران خواهد بود.

۱۶ استان سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، خراسان شمالی، گلستان، مازندران، گیلان، اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، خوزستان، بوشهر و هرمزگان در حاشیه کشور واقع شده اند که هم اکنون میلیون ها نفر از جمعیت کشور را در خود جای داده اند.

طبق سرشماری ها در ۱۳ استان مرزی کشور که دارای مرز خشکی است نزدیک به ۳۵ میلیون نفر زندگی می کنند که به صورت بالقوه در خطر بحران بیکاری و وخامت در ورود به بازار کار مواجه هستند. در صورت افزودن جمعیت استان های دارای مرز آبی مازندران، هرمزگان و بوشهر به این آمار، جمعیت کل استان های مرزی به نزدیک به ۴۰ نفر بالغ می شود.

با این وجود، دقیقا مشخص نیست چه تعداد از این جمعیت ساکن در استان های مرزی کشور، دارای بحران بیکاری هستند؛اما به صورت کلی استان هایی مانند سیستان و بلوچستان، ایلام، کرمانشاه و کردستان قطعا با مسائل بیشتری در بیکاری جوانان جویای کار مواجه اند و اوضاع در برخی استان های مرزی مانند خراسان های شمالی، رضوی، جنوبی، آذربایجان های غربی و شرقی به گواه آمارهای شاید به بدی آنها نباشد،‌ولی اوضاع در این استانهای مرزی هم چنگی به دل مردم مرزنشین نمی زند.

اما توسعه نیافتن صنعت و تولید به صورت متوازن در مناطق مختلف کشور ، در دسترس نبودن فرصت های شغلی مناسب برای کارجویان،‌نبود زیر ساخت های لازم برای تولید و اشتغال پایدار و همچنین تمرکز بازار کار و تولید در مناطقی از کشور مانند پایتخت و یا مناطق نفتی کشور؛ در یکی دهه های اخیر باعث مهاجرت های اجباری از حاشیه های مرزی به مناطق مرکزی کشور شده است.